لوله کشی گاز طبیعی بخش مهمی از تأسیسات یک ساختمان است که باید با رعایت دقیق مقررات فنی و ایمنی اجرا شود. در کشور ایران، مقررات ملی ساختمان به ویژه مبحث هفدهم، استانداردهایی را برای طراحی، نصب و اجرای سیستمهای لوله کشی گاز طبیعی تدوین کرده است. این مقررات بهمنظور ایجاد سیستمهای ایمن، بهینه و استاندارد در تمامی ساختمانها و محوطهها، لازمالاجرا میباشند. در این مقاله، به بررسی تمامی جوانب این مقررات از طراحی و انتخاب مصالح تا الزامات ایمنی خواهیم پرداخت.
1. طراحی سیستم لوله کشی گاز طبیعی
1.1 اهداف و دامنه کاربرد مقررات
طبق مبحث هفدهم، طراحی سیستم لولهکشی گاز باید برای انواع ساختمانها از جمله مسکونی، تجاری و صنعتی انجام شود. این سیستم باید بهگونهای طراحی گردد که توانایی تأمین گاز به میزان مورد نیاز را داشته و خطرات احتمالی ناشی از نشت گاز و انفجار را به حداقل برساند. مقررات این مبحث برای گاز طبیعی با فشار ۱۶ میلیمتر ستون آب و مصارف حداکثر 160 مترمکعب در ساعت تنظیم شدهاند.
1.2 انتخاب مسیر لولهها
مسیر لولهکشی باید بهگونهای انتخاب شود که لولهها از ایمنترین و کوتاهترین مسیر عبور کنند. بهویژه در سیستمهای لولهکشی در ساختمانهای چندطبقه، لولههای اصلی نباید از داخل ساختمانهای خصوصی عبور کنند. همچنین لولهها باید بهطور ایمن نصب شوند و از آسیبهای احتمالی مانند فشارهای خارجی محافظت شوند.
1.3 طراحی و اندازهگیری قطر لولهها
طراحی سیستم لولهکشی گاز باید به گونهای باشد که افت فشار بین رگولاتور و دستگاههای گازسوز، حداکثر از ۷/۱۲ میلیمتر ستون آب تجاوز نکند. این مقادیر باید در هنگام طراحی و اجرای سیستمها مورد توجه قرار گیرد تا بهرهوری بهینه از گاز فراهم شود.
2. انتخاب مصالح لوله کشی گاز طبیعی
2.1 لولههای فولادی
برای لولهکشی گاز در ساختمانها، لولههای فولادی باید طبق استانداردهای ملی ISIRI 3360 یا معادل آن انتخاب شوند. این لولهها باید از جنس فولاد سیاه و بدون درز یا با درز باشند. مهمترین ویژگی این لولهها، مقاومت بالا در برابر فشار و خوردگی است.
2.2 لولههای مسی
در مواردی که لولههای مسی بهعنوان رابط استفاده میشوند، باید از لولههای مسی استاندارد ASTM B88 با حداکثر طول 1.5 متر استفاده شود. همچنین، این لولهها باید در مکانهایی نصب شوند که از آسیبهای فیزیکی محافظت شده باشند.
2.3 لولههای پلیاتیلن
لولههای پلیاتیلن تنها برای سیستمهای گازرسانی زیرزمینی و در فشارهای پایینتر استفاده میشوند. این لولهها در برابر خوردگی مقاومت بالایی دارند و برای مسافتهای طولانی در شبکههای توزیع گاز بهکار میروند.
3. الزامات نصب سیستم لوله کشی گاز طبیعی
3.1 نصب لولهها و اتصالات
اتصالات باید از نوع استاندارد و جوشی باشند. در صورتی که لولهکشی بهصورت روکار انجام میشود، لولهها باید در مسیرهایی نصب شوند که در معرض آسیب نباشند. همچنین، نصب لولههای گاز در مکانهایی مانند سقفهای کاذب یا نزدیک به کابلهای برق مجاز نیست.
3.2 نصب شیرهای قطعکننده
شیرهای قطعکننده باید بلافاصله بعد از رگولاتور نصب شوند و در مکانهایی قرار گیرند که دسترسی به آنها آسان باشد. نصب شیرهای فرعی برای هر واحد مسکونی الزامی است. این شیرها باید در ارتفاعی نصب شوند که در معرض آسیبهای فیزیکی نباشند و از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
معرفی برندهای معتبر شیر گازی در ایران
- شیر گازی استارکو – کیفیت عالی و مناسب مصارف خانگی و صنعتی.
- شیر گازی امین – قیمت اقتصادی، مناسب برای مصارف خانگی.
- شیر گازی نگین _ بدنه سنگین کیفیتی بی نظیر
- شیر گازی نگین صادراتی – کیفیتی مناسب با قیمتی اقتصادی .
- شیر گازی رفیع – انتخابی اقتصادی و پرکاربرد.
- شیر گازی سارا – تعادلی میان کیفیت و قیمت.
3.3 آزمایش و بازرسی سیستم
پس از نصب، سیستم لولهکشی باید از نظر نشت گاز و مقاومت لولهها مورد آزمایش قرار گیرد. تمامی اتصالات باید بهطور دقیق کنترل شوند تا از هرگونه نشتی جلوگیری شود. تستهای فشار باید طبق دستورالعملهای استاندارد انجام شده و نتیجه آن باید به تأسیساتی که سیستم را تأسیس کردهاند، گزارش داده شود.
4. ایمنی در سیستم لوله کشی گاز طبیعی
4.1 پیشگیری از خطرات گاززدگی و انفجار در لوله کشی گاز طبیعی
سیستم لوله کشی گاز طبیعی باید طوری طراحی و نصب شود که در برابر خطرات گاززدگی و انفجار مقاوم باشد. یکی از الزامات اساسی نصب آشکارساز نشت گاز در بخشهای مختلف ساختمان است. این دستگاهها باید در مکانهای حساس مانند آشپزخانهها و محلهای تجمع نصب شوند تا در صورت بروز نشتی، هشدار لازم به کاربران داده شود.
4.2 سیستم تهویه
در تمام مکانهای نصب دستگاههای گازسوز، باید سیستم تهویه مناسب برای انتقال محصولات احتراق به بیرون از ساختمان تعبیه شود. این سیستمها باید بهگونهای طراحی شوند که خطر تجمع گاز در فضای داخلی ساختمان به حداقل برسد.
4.3 نصب سیستمهای ایمنی در ساختمانهای عمومی و خاص
برای ساختمانهای عمومی و خاص که در معرض حضور تعداد زیادی افراد قرار دارند، مانند بیمارستانها و مراکز تجاری، باید سیستمهای ایمنی اضافی مانند شیرهای خودکار قطع گاز و هشداردهندههای نشت گاز نصب شوند. این الزامات بهویژه در ساختمانهایی که امکان بروز بحرانهای اضطراری وجود دارد، باید بهطور کامل رعایت شود.
5. نظارت و بازرسیهای دورهای
5.1 نظارت مهندسی و بازبینی سیستم
نظارت بر نصب و اجرای سیستم لولهکشی گاز باید توسط مهندس ناظر مجاز صورت گیرد. مهندس ناظر مسئولیت کنترل تمامی مراحل از طراحی تا نصب را بر عهده دارد. این نظارت شامل تأیید نقشهها، انتخاب مصالح و انجام آزمایشهای ضروری است.
5.2 نگهداری و تعمیرات
پس از نصب، سیستم لولهکشی گاز باید تحت نگهداری دورهای قرار گیرد. این نگهداری شامل بازرسیهای منظم از لولهها، اتصالات و شیرهای گاز برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمنی سیستم است. هرگونه تغییر در سیستم باید طبق مقررات و پس از تأیید مهندس ناظر انجام گیرد.
مقررات لوله کشی گاز طبیعی از الزامات حیاتی برای تأمین ایمنی و کارایی سیستمهای گازرسانی در ساختمانها هستند.
طراحی، نصب، انتخاب مصالح و رعایت استانداردهای ایمنی باید مطابق با دستورالعملهای مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان انجام شود تا خطرات ناشی از گاززدگی، انفجار و دیگر حوادث به حداقل برسد. رعایت این مقررات نهتنها باعث ایمنی بیشتر ساختمانها میشود بلکه موجب بهرهوری بهتر از سیستم گازرسانی و صرفهجویی در مصرف انرژی خواهد شد.
